“Hiperaktivite”, gittikçe daha sık duymaya başladığımız bir kelimedir. Son yıllarda çocuğunun “hiperaktif” olduğunu söyleyen anne babalarla daha fazla karşılaşıyoruz.
Acaba çocuğunuz gerçekten hiperaktif mi?
Çocuğunuzun hiperaktif olduğunu nasıl anlayabilirsiniz?
Çocuğunuz hiperaktif ise ne yapmanız gerekir?
Bu yazımızla bu sorulara cevap vermeye çalışacağız.
“Hiperaktivite bozukluğu dikkat eksikliği”; çocuğun yaşına ve gelişim düzeyine göre aşırı hareketlilik, yerinde duramama; dikkatini toplayamama, dikkatin çabuk dağılması ve istekleri erteleyememe ile kendini gösteren psikiyatrik bir durumdur. Hiperaktivite bozukluğu dikkat eksikliğinin varlığından söz edebilmek için bu belirtilerin:
- 7 yaşından önce başlamış olması,
- 6 aydan daha uzun bir süredir devam ediyor olması,
- Üç ortamın ( okul, ev ve oyun ) en az ikisinde gözleniyor olması ve günlük hayatı etkileyecek boyutta olması gerekir.
DİKKAT EKSİKLİĞİ
Dikkat süresinin ve yoğunluğunun yaşıtlarına göre olması gerekenden daha az olması durumudur. Dikkatini toplayamama veya dikkatin çabuk dağılması, hayallere dalma, organize olamama… şeklinde gözlenir.
Dikkat eksikliği belirtileri şunlardır:
1.Belirli bir işe ya da oyuna dikkatini vermekte zorlanır.
2.Dış uyaranlar dikkatini dağıtır.
3.Dikkatsizce hatalar yapar.
4.Başladığı işi bitiremez.
5.Kendisiyle konuşulurken dinlemiyormuş gibi görünür.
6.Görev ve etkinlikleri düzenlemekte zorlanır.
7.Yoğun zihinsel çaba gerektiren işleri yapmaktan kaçınır (ev ödevi, okul aktiviteleri gibi).
8.Etkinlikler için gereken eşyaları kaybeder.
9. Günlük etkinliklerde unutkandır.
HİPERAKTİVİTE BOZUKLUĞU
Aşırı hareketlilik (hiperaktivite); bireyin yaşına ve gelişim düzeyine uygun olmayacak biçimde hareketli olması durumudur. Uzun süre yerinde oturamama, otururken elin ayağın kıpır kıpır olması, çoğu zaman hareket halinde olma, çok konuşma gibi belirtilerle kendini gösterir.
Hiperaktivite belirtileri şunlardır:
1. Eli ayağı kıpır kıpırdır.
2.Oturduğu yerde sürekli hareket halindedir; elbisesiyle, bedeniyle, eşyalarla oynar.
3.Sürekli sağa sola koşturur, eşyalara tırmanır.
4.Sakince oynamakta zorlanır.
5.Sürekli hareket eder; bu çocuklar için bazı veliler “sanki pil takmış veya motor takmış gibi” der.
6.Çok konuşur, siz konuşurken sözünüzü keser.
Çoğunlukla hem hiperaktivite hem dikkat eksikliği birlikte görülmekte; ancak daha az rastlansa da bazı çocuklarda sadece hiperaktivite bazı çocuklarda ise sadece dikkat eksikliği görülebilmektedir.
HİPERAKTİVİTENİN ÇOCUK VE AİLE ÜZERİNDEKİ ETKİLERİ:
“Hiperaktivite bozukluğu dikkat eksikliği” olan çocuklar grup içerisinde, sınıfta ve oyunda kurallara uyum sağlamakta zorlanırlar ve bu nedenle arkadaş grupları tarafından dışlanıp öğretmen tarafından da sık sık uyarılabilirler.
Ayrıca, derste dikkatlerini toplayamadıkları ve derse yoğunlaşamadıkları için, çoğu zaman zihinsel bir problemleri olmadığı halde derslerinde başarısız olabilirler.
Bu öğrenciler derslerinde başarısız oldukları, etraftan sık sık uyarı aldıkları için, duygusal sorunlar da yaşayabilirler. Zamanında tedbir alınmazsa, ergenlik döneminde hiperaktiviteye depresyon, kaygı bozuklukları gibi psikiyatrik sorunlar da eşlik edebilmektedir.
Bu çocuklar, arkadaşlarını rahatsız ettikleri, onlarla kavga ettikleri ve sürekli hareket halinde oldukları için “şımarık” damgası alırlar. Aileleri de etraftan, “çocuklarını şımartmakla”, “çocukla ilgilenmemekle” suçlanırlar. Bu da aile üzerinde bir baskı ve suçluluk duygusu oluşturur.
“Hiperaktif” çocukların aileleri suçlanmamalı. Çünkü bu ailenin terbiyesi ile alakalı bir durum değil, çocuğun yapısından kaynaklanan bir sorun. Ancak, bunun çocuğun yapısından kaynaklanan bir sorun olması, hiçbir şey yapılamayacağı anlamına gelmez. Tabii ki çocuk ve aile uzman desteği alarak, bu durumların üstesinden gelinmeli. Ancak bizlerin de aileyi suçlamaması, onlara destek olması gerekir.
Yukarıdaki belirtiler gözlenen bir öğrenci öncelikle bir çocuk psikologu tarafından değerlendirilmeli, daha sonra öğrenci ile yapılan test, inceleme ve gözlem sonuçları ve öğrenci hakkında toplanan bilgilerle birlikte bir çocuk psikiyatrisi kliniğine yönlendirilerek "TANILAMA" gerekirse tıbbi destek süreci başlatılmalıdır.
Tanılama ve (gerek görülürse) tıbbi destek süreci ile birlikte öğrenci psikolog, pedagog veya özel eğitim uzmanından destek alarak "Hiperaktivite - Dikkat Eksikliği"nin derslerine ve davranışlarına olan etkileri kontrol altına alınarak azaltılmalıdır.
Aziz ZORLU
Uzman Psikolog